Na današnji dan pre osam decenija prvi put se čulo "Tanjug javlja…''

BEOGRAD - Na današnji dan, pre osam decenija, u jeku Drugog svetskog rata, nastala je Telegrafska agencija nove Jugoslavije - Tanjug.

''Tanjug javlja…'', prvi put je emitovano, 5. novembra 1943. godine preko Radio službe Vrhovnog štaba Narodno oslobodilačke vojske Jugoslavije, a prva vest bio je ratni izveštaj. 

Prelom koji je bio vidan na svetskim frontovima leta i rane jeseni 1943, odrazio se i na prilike unutar okupirane Jugoslavije.

Pošto je posle iskrcavanja Britanaca i Amerikanaca na Siciliju 9/10 jula, usledila kapitulacija Italije 3. septembra, što je obelodanjeno 8, bilo je vidno da se položaj Nemačke urušava.

Približavanje fronta pokrenulo je prvake Narodno oslobodilačkog pokreta da promisle o širem, sistematskom, izveštavanju javnosti, pre svega međunarodne, o pokretu otpora unutar Jugoslavije. 

Presudnu ulogu prilikom nastanka agencije imao je Moša Pijade. Iako najpoznatiji kao slikar, Pijade se od povratka sa školovanja u Srbiju 1910. godine, zapravo najviše bavio novinarstvom.

Kada je obrazovana Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, Pijade je, kao poznati posvećenik na polju žurnalistike, postao generalni sekretar nove zajedničke novinarske organizacije.

Prethodno, bio je saradnik listova ''Pijemont'', ''Mali žurnal'', ''Pravda''. Upravo on je uredio poslednje izdanje ''Pravde'' uoči ulaska austro-nemačkih okupatora u Beograd 1915. godine.

Isto tako, prvi broj obnovljene ''Pravde'', 19. oktobra 1918. pripremio je dok su okupatori još bili u Beogradu.  

Svestan osobene, nezamenjive uloge novinskih agencija, Moša Pijade pokreće Tanjug te 1943. godine.

Izvorno, to ime je značilo skraćenicu od Telegrafska agencija nove Jugoslavije.

Zabeleženo je da je danima trajalo premišljanje oko naziva agencije, što je bio povod za brojne šale.

Nije slučajno da se Tanjug pojavio, odnosno počeo da se oglašava upravo posle Moskovske konferencije, a uoči Teheranske konferencije velikih sila (SAD, Britanija, Sovjetski Savez) na kojoj su donošene presudne odluke.

O potrebi ustanovljenja novinske agencije premišljalo se već tokom septembra.

Formalna odluka o osnivanju Tanjuga doneta je 5. novembra 1943. godine.

Osim Vladislava Ribnikara, prvog direktora agencije, redakciju su na samom početku činili Lepa i Moša Pijde, Olga Ninčić Humo, Jara Ribnikar. Ubrzo im se pridružuju Milan Gavrić i Mahmud Konjhodžić.

Prva vest emitovana je 5. novembra 1943. godine, a polovinom novembra radio stanica Slobodna Jugoslavija koja je radila iz Sovjetskog Saveza izveštavala je o radu i informacijama Tanjuga.

Londonski Bi-Bi-Si odmah potom objavljuje da je utemeljen Tanjug, i od tada, redovno prenosi Tanjugove informacije.

U prvoj redakciji radilo se danonoćno, koliko su ratna dejstva dopuštala.

Odnosno više noću pošto su tada prestajala bombardovanja. Već od 10. novembra Tanjug objavljuje i dnevni informativni bilten. Sadržao je posle uvodnika, izveštaj Vrhovnog štaba.

Sledili su izveštaji sa frontova u svetu i zemlji, a potom i druge informacije.

Počev od 23. oktobra 1944. Tanjug je smešten u Beogradu, u zgradu u Resavskoj 28, do rata Frankopanova, docnije generala Ždanova, gde se od 1935. do 1941. nalazila nacionalna novinska agencija Kraljevine Jugoslavije Avala.

To zdanje, danas središte Udruženja novinara Srbije, i sagrađeno je sredstvima Avale.

Već 25. oktobra 1944. Tanjug emituje prvi spoljnopolitički bilten iz oslobođenog Beograda.

U potonjem periodu Tanjug je angažovao sve one koji su imali iskustva u specifičnom agencijskom žurnalizmu od ranije.

Gotovo svi saradnici međuratne Avale, koji su posedovali stručnost angažovani su u Tanjugu. Tim putem vrlo brzo je obrazovana agencija zavidnog kvaliteta.

Apsolutni uzor u svemu je bio britanski Rojters. Posledica će biti oblikovanje manje, ali vrlo žive novinske agencije koja će vremenom steći međunarodni ugled.

Posebno u sklopu politike podrške dekolonizaciji i potom nesvrstavanja, Tanjug je imao izuzetnu ulogu.

Upamćeno je Tanjugovo izveštavanje o hapšenju Imrea Nađa 1956, ili o poslednjima danima na vlasti Patrisa Lumumbe, predsednika vlade Konga 1960.

Tanjugove informacije imale su globalni značaj u vreme američke invazije u Zalivu svinja na Kubi 1961. godine.

Slično je bilo prilikom obaranja Salvadora Aljendea, odnosno čileanske Koalicije narodnog jedinstva 1973.

Prva vest o padu Sajgona, odnosno porazu SAD u Vijetnamu, aprila 1975, takođe je bila Tanjugova.

Isto tako, Tanjugovi su bili prvi izveštaji u svetu o američkom bombardovanju Tripolija, odnosno Libije 1986, kao i o rušenja Čaušeskua u Rumuniji 1989.

Tanjug je bio inicijator 1970-ih akcije UNESKO-a o postupnom oblikovanju novog informativnog i komunikacionionog globalnog sistema.

Tim putem započela je široka pomoć nizu novooslobođenih zemlja s ciljem oblikovanja novinskim agencija u tim zemljama.

Osnivanje agencija u nizu zemalja Tanjug je sam pomagao. Agencije u Maliju, Šri Lanki, Zimbabveu, ili agencija Sandinista u Nikaragvi, plod su angažovanja Tanjugovih stručnjaka.

Pružana je stručna, materijalna, tehnička, pomoć u obrazovanju.

Od sedamdesetih Tanjug rukovodi, odnosno koordinira Pul-om agencija nesvrstanih.

Do 1993. Tanjug je imao 237 dopisnika u 22 zemlje Evrope, u 15 azijskih zemalja, šest zemalja Južne Amerike i 14 država Afrike. Decenijama je bio jedan od ključnih izvora informacija iz zemalja Trećeg sveta.

Međunarodni stručnjaci, poput Gertrude Robinson su sedamdesetih držali da je Tanjug šesta ili sedma agencija sveta. Po njoj, Tanjug je bitno doprineo debati i praksi o položaju i daljem razvoju medija, odnosno novinskih agencija u zemljama u razvoju, kako se tada govorilo.

Još važnije, upravo Tanjug je najpresudnije doprenio izmeni smera informacija globalno.

Umesto dotadašnjeg usmeravanja isključivo od severa, odnosno Zapada, prema jugu, kao korisniku, stvar je postajala višeslojnija. Tih decenija on je zapravo bio prvi medijski glas malih i nejakih koji su težili ne samo političkom, nego i ekonomskom oslobođenju.

Tanjug je bio i među osnivačima The European Alliance of News Agencies (EANA) asocijacije nacionalnih novinskih agencija Evrope, avgusta 1956, kao i više regionalnih asocijacija te vrste.

Istini za volju, i međuratna Avala, čije tradicije je po UNESKO-u, Tanjug nastavljao, bila je među osnivačima tadašnje asocijacije novinskih agencija Evrope, znane kao Savezne agencije.

U savremenoj Srbiji Tanjug je izvor približno 60 odsto informacija koje koriste mediji.