U ponoć stiže Nova godina po julijanskom kalendaru

BEOGRAD - Srpska pravoslavna crkva i vernici, ali i druge crkve i narodi koji poštuju julijanski kalendar obeležavaju u ponoć početak nove 2024. godine, a širom Srbije organizovan je doček.

Pravoslavna Nova godina, poznata kao julijanska Nova godina, je praznik koji se slavi 14. januara po gregorijanskom kalendaru u balkanskim zemljama Srbiji, Crnoj Gori, BiH (Republika Srpska), Severnoj Makedoniji kao i u pravoslavnim delovima Hrvatske, a tog datuma je 1. januar po julijanskom kalendaru.

Julijanska Nova godina slavi se i u Rusiji, Belorusiji, Ukrajini, Jermeniji, Moldaviji i Gruziji, a zanimljiva je činjenica da tradicija obeležavanja julijanske Nove godine postoji i u nekim nemačkim kantonima u Švajcarskoj, ali i u nekim delovima galske zajednice u Škotskoj.

Srbi su se prema narodnim običajima, tradicionalno za srpsku Novu godinu okupljali i igrali narodne igre, dok je tokom osmanske vladavine bilo zabranjeno proslavljanje i poštovanje srpskih tradicija.

U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca gregorijanski "novi" kalendar je zvanično prihvaćen Zakonom o izjednačavanju starog i novog kalendara od 10. januara 1919. godine objavljenom u prvom broju Službenih novina Kraljevstva SHS.

Tim zakonom predviđeno je da u celoj državi 15. januara prestaje da važi "stari" kalendar i počinje "novi".

Prema običajnom kalendaru, večeras se ne spava, a običaj je da se u toku noći služi vruća rakija, kuvano vino i krofne.

U gradskoj sredini su se u ponoć služile krofne, a u jednu se stavljao zlatnik i verovalo se da će onaj ko pronađe zlatnik imati uspešnu godinu.

Julijanska nova godina u našem narodu se naziva i Srpska nova godina, ali i Mali Božić, jer se na taj dan završavaju božićne svečanosti.

U domovima je u susret prazniku porodica na okupu, trpeza je bogata, uz neizostavnu prazničnu pečenicu.

Nakon završetka Drugog svetskog rata, proslava Pravoslavne nove godine dugo godina je označavana kao težak nacionalni ispad, a ponovo je počela javno da se slavi od devedesetih godina prošlog veka.

Srpska nova godina dočekivana je uz vatromet i koncerte, sa sve većim brojem stranih turista, a ove godine pripremljen je bogat muzički program, a ponegde će biti organizovan i vatromet na trgovima u mnogim gradovima Srbije.

Javnu proslavu nove pravoslavne godine prva je organizovala beogradska "Kasina", a sledećih godina pridružile su se sve prestoničke kafane, lokali i bioskopi.

Srpska pravoslavna crkva 1. januara po julijanskom kalendaru slavi spomen u čast Isusa Hrista i Svetog Vasilija, odakle i naziv za julijansku novu godinu – Vasilica.

U nekim krajevima se na taj dan spaljuju ostaci badnjaka, kao što se za Božić mesi pogača česnica, za mali Božić se mesi poseban obredni hleb "vasilica".

Takođe, verovanje je da na ovaj dan u kuću treba uneti neku novu stvar, kupljenu tog dana, kako bi kuća, ali i ukućani tokom cele godine imali napretka.

Protojerej - stavrofor doktor Dragomir Sando rekao je za Tanjug da Srpska pravoslavna crkva poput nekih drugih crkava nije u potpunosti prihvatila gregorijanski kalendar ali da se u praktičnom životu njime služi.

On je naveo i da je na svakih 400 godina kalendar pomeren za jedan dan, tako da je 325. godine oduzeto tri dana, ali da je vreme nastavilo da teče sve do petog i šestog veka kada je, prema njegovim rečima, Dionizije Mlađi dobio zadatak da ponovo preračuna vreme.

"Tako je od tog vremena 1. januar, odnosno dan rođenja Hristovog, postao početak svake kalendarske godine u hrišćanskoj eri. Oni koji su upućeni u pitanje kalendara znaju da je u civilizaciji bilo oko tri hiljade kalendara i da je svaka civilizacija ili ideologija pokušala da nametne svoju originalnost, a uvek je počinjala od kalendara. Tako imamo asirski, pa druge staronarodne kalendare, persijski, pa grčki", rekao je Sando.

Ukazao je i na to da je danas negde u upotrebi i manje poznat vizantijski kalendar prema kome je početak godine 1. septembra, a koji se i danas koristi u našoj prosveti jer, prema njegovim rečima, deca kreću u školu ili na akademske studije 1. septembra.

Podsetio je da je došla nova mogućnost da se izračuna vreme, te da je na savet nemačkog astronoma Kristofera Klavijusa i napuljskog fizičara i astronoma Alojzija Lilija, papa Grgur XIII 1582. godine obznanio reformu do tada postojećeg, julijanskog kalendara, dobivši ime gregorijanski kalendar.

"U Carigradu je na inicijativu Patrijaršije Carigradske 1923. organizovan naučni skup na koji je došao i naš naučnik Milutin Milanković koji je dao najprecizniju meru godišnjeg ciklusa", rekao je Sando.

Dodao je da je Srpska pravoslavna crkva ostala tada van državnih odluka o prihvatanju novog kalendara te da je zadržala upotrebu julijanskog kalendara.

"Sa nama Srbima je uvek nekako teško išlo prihvatiti svaku novinu, bila to ona od koristi, bila to od praktičnosti, bila ustrojena novim poretkom jer morate priznati i sami priznajmo da se tradicija i nasleđe čuvaju kao jednim konzervativnim vremenom, ali u pozitivnom smislu konzervativnom, zato što reč konzervatizam ima i svoju poruku i svoju vrednost, a to je da se nešto čuva i sačuva", naveo je Sando i dodao je da je tako svaka novina teško prodirala i u život crkve.

Naveo je primer Grčke čija je crkva prihvatila novi Milankovićev kalendar, ali da i dalje ima starokalendaraca koji se i dan danas protive toj odluci.

"Srpska crkva je pored jerusalimske zadržala slavljenje po starom kalendaru", rekao je Sando.

Naveo je da oni i dalje u matičnim knjigama posebno za krštenja i venčanja, pa i za upokojene, stavljaju dva termina, dva datuma, novi, ali i stari.

"Znači, još zvanično naša crkva, poput Ruske crkve, poput Jerusalimske, poput manastira Svete Gore, Gruzijske crkve, Jermenske, nismo u potpunosti prihvatili ovaj novi kalendar ali se u praktičnom životu njime služimo", naveo je Sando.