Sutra se obeležava Vidovdan, veliki nacionalni praznik Srba

BEOGRAD - Sutra se obeležava Vidovdan, veliki nacionalni praznik Srba, praznik kojim se izražava poštovanje i zahvalnost svima koji su se borili za otadžbinu.

Srpska pravoslavna crkva, njeni vernici, Srbi uopšte, Vidovdan obeležavaju s posebnim poštovanjem, pre svega kao sećanje na svesnu žrtvu kneza Lazara, kosovskog mučenika, i svih njegovih saboraca, u Boju na Kosovu na Vidovdan 1389, protiv Turaka.

Činjenica da se Sveti mučenik knez Lazar uoči Boja na Kosovu 1389, opredelio za borbu, ma koliko ona delovala bezizgledno, odnosno svesnu žrtvu, doprinela je da ga Srbi, i ubrzo po pogibiji i u potonjim vekovima, do naših dana, posebno poštuju kao večiti uzor u borbi za veru i otadžbinu.

Imajući u vidu težinu žrtve kako kneza Lazara tako i svih onih koji su se s njim borili protiv Turaka, uključujući mučeničko stradanje, on je ostao večito nadahnuće Srbima u borbi protiv svih koji su im veru i slobodu narušavali ili oduzimali.

Posle Boja na Marici, pokušaja otpora Turcima braće Mrnjavčevič, septembra 1371, Bitka na Kosovu juna 1389, bila je najkrupniji otpor turskoj navali na Evropu uopšte u tom veku.

Pretpostavlja se da se u Boju na Kosovu borilo 15 do 20 hiljada ratnika na srpskoj strani, protiv oko 30.000 Turaka.

Raspoloživi onovremeni istorijski izvori nisu dovoljno jasni, odnosno kontradiktorni su. Nesumnjivo je međutim da je Boj na Kosovu bio strahovita borba.

O žestini boja svedoči i jedinstven slučaj da su oba vladara poginula.

Sa srpskog stanovišta, imajući u vidu odnos snaga te 1389, opšte okolnosti, činjenicu da su Srbi tih decenija bili jedini na Jugoistoku Evrope koji su pružali grčevit otpor Turcima, opredeljenje za borbu koju je predvodio knez Lazar, bilo je, racionalno gledano, svesna žrtva.

Verski i moralni motivi nalagali su da se turskim napadačima ima pružiti otpor bez obzira na posledice.

Boj na Kosovu protiv Turaka postao je ključna, legendarna, odrednica srpske istorije, pre svega zbog svesne žrtve.

U boju je poginuo i sultan Murat, što je jedinstven slučaj u turskoj istoriji. Ubio ga je Miloš Obilić, takođe svesno žrtvujući sebe. Njegovo ime postalo je otuda u srpskoj epici, tradiciji uopšte, pojam izuzetne sasvim nesebične hrabrosti.

Tokom Boja na Kosovu knez Lazar je posečen, po zarobljavanju, od turske ruke.

Svesna žrtva kosovskih mučenika postupno je kod Srba prerasla u večiti uzor, postala je deo nacionalnog predanja, trajni podsetnik na neophodnost otpora i borbe.

Svi potonji oslobodilački napori Srba uvek su bili i u znaku Kosova. Vodeća odrednica oslobodilačke borbe tokom čitavog 19. veka bila je poziv na oslobođenje Kosova.

Herojskom pobedom Srba u Boju na Kumanovu 1912. godine, nad Turcima, i potom kod Velesa, Kosovo i Stara Srbija uopšte, oslobođeni su u sklopu Prvog Balkanskog rata.

U istoriji Srba Vidovdan se neobičnom sticajem okolnosti ispostavio kao važan datum u više navrata.

Tako je upravo na Vidovdan 1914. godine, u Sarajevu, nacionalni revolucionar Gavrilo Princip izvršio je atentat na Franca Ferdinanda, prestolonaslednika Austrougarske.

Vlastima u Beču, verovatno i zbog pritiska iz Berlina, tragedija u Sarajevu poslužila je kao izgovor za ultimatum i potom napad na Srbiju, čime je započet Prvi svetski rat.

Iz tog rata, 1918. godine, istina uz stravična stradanja i neizmerne žrtve, Kraljevina Srbija izašla kao pobednica.

U skladu s proklamovanim ratnim ciljevima još decembra 1914. godine, Niškom deklaracijom, cilj Srbije bio je stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Po tada preovlađujućem uverenju, obrazovanje zajedničke države te 1918, bilo je ostvarenje davnašnjih nacionalnih ciljeva okupljanja pod jednim državnim krovom kako svih teritorija koje su bili istorijski i etnički srpske, tako i drugih jugoslovenskih zemalja.

Versajski mirovni sporazum, između zemalja pobednica Antante i Nemačke, vinovnice Prvog svetskog rata, potpisan je upravo na Vidovdan 1919. godine.

Dve godine potom, 1921, Ustavotvorna Skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca izglasala je na Vidovdan prvi Ustav zajedničke drzave otuda nazivan Vidovdanski.

Ranije, u 19. veku, sporazum između Srbije i Austrougarske, poznat kao Tajna konvencija, potpisan je na Vidovdan 1881. godine. Pošto je Rusija marta 1878, nametnula takozvani Sanstefanski mir sasvim nasuprot interesima Srbije, izmišljajući odnekud Veliku Bugarsku na srpskim etničkim prostorima, Milan Obrenović, knez potom kralj Srbije, teško razočaran, sklopio je sporazum sa Bečom.

Prethodno, na Berlinskom kongresu, velike sile oborile su samovolju Rusije. Ne samo da je Srbiji tada priznata potpuna suverenost, nego je dobila i teritorijalno proširenje, u vidu Niša, Pirota, Leskovca, Vranja, Toplice.

Iako nepopularan, Sporazum iz 1881, doneo je Srbiji decenije mira, stabilnosti i ekonomskog uspona.

U novijoj istoriji, Rezolucija Informbiroa o stanju u KPJ, pojavila se upravo na Vidovdan 1948. Rezolucijom su pozivane takozvane zdrave snage da zbace vrh jugoslovenske partije. Javnost tadašnje Jugoslavije upoznata je s njenom sadržinom dva dana docnije.

S posebnim pijetetom Vidovdan je na državnom nivou u Srbiji obeležavan 1889, kada je u Kruševcu, odakle je knez Lazar krenuo u Boj na Kosovo 1389, povodom pet vekova od bitke, održana velika manifestacija. Tada je izgrađen i reprezentativan spomenik na centralnog gradskom trgu.

Svake godine, o Vidovdanu, prisećamo se Svetog kneza Lazara, kosovskih mučenika, kao i svih drugih koji su se žrtvovali za veru i otadžbinu.