Miladin Kovačević: Srbija i bez EU fondova, koje koristi Hrvatska, postigla impresivne rezultate u ekonomiji

BEOGRAD - Srbija je uprkos tome što nije članica EU i što je lišena velikodušnih fondova EU ostvarila, prema ocenama MMF i EU, impresivne rezultate, poboljšavajući iz godine u godinu svoju poziciju u porodici evropskih zemalja, izjavio je danas direktor Republičkog zavoda za statistiku Srbije Miladin Kovačević.

Srbija je, uprkos nižem iznosu BDP-a, prestigla Hrvatsku u pogledu investicija u osnovna sredstva koje su u 2022. u Srbiji iznosile oko 14,6 mlrd EUR a u Hrvatskoj oko 13,3 mlrd, uz osetno veće učešće investicija u osnovna sredstva u BDP-u koje je 2022. dostiglo 24,2 odsto, dok je u Hrvatskoj iznosilo 19,6 odsto, naveo je Kovačević reagujući na tekst "Vučić je opsjednut Hrvatskom i uporno laže. Srbija je sirotinja u odnosu na Hrvatsku" koji je objavljen na portalu Index.hr autora Branimira Perkovića.

U autorskom tekstu dostavljenom Tanjugu Kovačević piše:

U tekstu „Vučić je opsjednut Hrvatskom i uporno laže. Srbija je sirotinja u odnosu na Hrvatsku“ naveden je niz statističkih pokazatelja sa ciljem dokazivanja da je Srbija, kako autor teksta kaže, „sirotinja u odnosu na Hrvatsku“ i kako, ma koliko pokušavala, nikada neće dostići Hrvatsku po stepenu ekonomske razvijenosti. Retorika i statistika u ovom tekstu je, mogli bismo reći, više prikladna navijačima na stadionu nego ozbiljnoj ekonomskoj analizi i nastavku ću pokazati da Hrvatska, uprkos trenutno višem stepenu razvijenosti, ne može baš da se pohvali svojim privrednim rezultatima, te da Srbija osetno smanjuje razliku. No, ako pokazatelje Hrvatske i Srbije posmatramo na dugi (pa čak i na srednji rok), samozadovoljno i navijačko raspoloženje autora teksta, čini se ne baš preterano opravdano.

U Izveštaju MMF-a iz 2019. godine o petogodišnjem privrednom razvoju Hrvatske nakon pristupanja Evropskoj uniji se kaže da je ovaj razvoj najvećim delom rezultat „sreće“ („good fortune“) tj. povoljnih globalnih uslova koji su pospešili turistički bum u Hrvatskoj. Već tada je MMF upozoravao na „suviše veliku zavisnost od turizma“ Hrvatske koja, prema procenama, dostiže čak 25%. Uprkos tome, Hrvatska je, kao turistička ekonomija, posmatrano po BDP-u per capita, u PPS, „jača“ samo od Grčke među turističkim nacijama Mediterana (Francuska, Italija, Kipar, Malta i Grčka), članicama EU.

Fragilnost hrvatske privrede je postala očigledna u godini pandemije 2020. godine kada je Hrvatska zabeležila pad od čak – 8,6% koji je bio među najvećim u Evropskoj uniji. Novi globalni potresi, kao što su klimatske promene, ratni sukobi, globalna recesija i inflacija, nameću dodatan pritisak na potrošnju domaćinstava što će se svakako negativno uticati i na turizam, tako da će fragilnost hrvatske privrede još više dolaziti do izražaja i toga su i kreatori ekonomske politike u Hrvatskoj i sami svesni.

Srpski model rasta, zapravo bismo mogli reći – novi model rasta koji je uspostavljen nakon fiskalne konsolidacije 2014. godine, sasvim je drugačiji u odnosu na Hrvatsku i njegovi „driveri“ su industrijalizacija i IKT.

U sprovođenju ovog novog modela rasta, Republika Srbija je, uprkos tome što nije bila članica EU i lišena velikodušnih fondova EU, ostvarila impresivne rezultate (što je ocena kako MMF-a tako i EU), poboljšavajući iz godine u godinu svoju poziciju u porodici evropskih zemalja. Učešće proizvodnih (tzv. razmenljivih) sektora (poljoprivreda, rudarstvo i industrija, energetika, vodoprivreda i građevinarstvo) u Srbiji je za čak 10 procentnih poena više u odnosu na Hrvatsku (32% u Srbiji naspram 23% u Hrvatskoj), dok je učešće IKT sektora na približno istom nivou (oko 5%) pri čemu se može očekivati da Srbija vrlo brzo u tom pogledu i prestigne Hrvatsku.

Takođe, u periodu 2013–2022, nakon ulaska Hrvatske u EU, Srbija je ostvarila znatno bolje rezultate u prilivu SDI i samo 2014. i 2021. godine je Hrvatska imala nešto veći priliv u odnosu na Srbiju. U 2022. godini SDI su u Srbiji iznosile oko 4,4 mlrd EUR (7,3% BDP-a) dok u Hrvatskoj 3,4 mlrd EUR (5,0%).

Iako mnogi ekonomski analitičari pokušavaju da dezavuišu makroekonomske rezultate Srbije, po pravilu se zaboravlja vrlo važna činjenica da su ovi rezultati ostvareni u uslovima održavanja fiskalne, monetarne i devizne stabilnosti.

Srbija je, uprkos pandemiji i ratu u Ukrajini, nastavila rast, održavajući relativno nizak nivo javnog duga u BDP-u od oko 50% dok je Hrvatska već odavno iznad crvene crte Mastrihta sa oko 68% BDP-a u 2022. godini, dok je u pandemijskoj 2020. godini dostigao čak 87% i to opet uz izdašnu pomoć iz EU fondova.

U vezi sa tim, dovoljno je reći da je Srbija od EU dobila pomoć od oko 78 mil. EUR za saniranje posledica pandemije dok je Hrvatskoj stavljen na raspolaganje gotovo desetostruko veći iznos.

Srbija je, uprkos nižem iznosu BDP-a, prestigla Hrvatsku u pogledu investicija u osnovna sredstva koje su u 2022. godini u Srbiji iznosile oko 14,6 mlrd EUR a u Hrvatskoj oko 13,3 mlrd. EUR, uz osetno veće učešće investicija u osnovna sredstva u BDP-u koje je 2022. dostiglo 24,2%, dok je u Hrvatskoj iznosilo 19,6%, pri čemu ovo učešće u Srbiji permanentno raste dok u Hrvatskoj permanentno opada.

Kada posmatramo investicije sektora države u odnosu na BDP, i tu Srbija pokazuje bolje rezultate, 6,5% u Srbiji naspram 3,8% u Hrvatskoj.

Srbija pokazuje osetno bolje rezultate i u pogledu deficita spoljnotrgovinske robne razmene prema BDP-u koji u Srbiji iznosi 16% naspram 27%. Jedna od najznačajnijih konkurentskih prednosti Srbije ogleda se u neto izvozu IKT usluga (učešće u BDP-u) koji je gotovo trostruko veći u Srbiji (3,2% u Srbiji, naspram 1,1% u Hrvatskoj). Jasno je da je privredna struktura Srbije i njena investiciona politika na dugi rok obezbeđuje bolje osnove i perspektive rasta kao i značajno manje rizike u pogledu održivosti u odnosu na Hrvatsku što se jasno očitovalo tokom pandemije kada je Srbija prošla takoreći bez pada BDP-a za razliku od Hrvatske koja je, rekoh, imala pad od 8,6%.

Autor navodi da je stanovništvo Hrvatske „daleko bogatije od stanovništva Srbije“ navodeći kao merilo „bogatstva“ podatak koji predstavlja ekvivalentni raspoloživi dohodak po članu domaćinstva koji je 2021. godine u Srbiji iznosio 6.968 PPS, a u Hrvatskoj 11.385.

Međutim, ovde je reč o indikatoru siromaštva koji se utvrđuje prema sofisticiranoj metodologiji baziranoj na podacima istraživanja SILC, primenom određenih pondera („skale ekvivalencije“) koji odražavaju strukturu domaćinstva (broj i starost članova domaćinstva).

Na osnovu podataka o dohotku i starosti članova, utvrđuje se medijalni raspoloživi dohodak po članu domaćinstva. Ovaj pokazatelj se ne koristi kao merilo „bogatstva“ već za utvrđivanje praga rizika od siromaštva koji se definiše kao 60% od ovog medijalnog ekvivalentnog dohotka po članu domaćinstva.

U vezi sa tim treba istaći da je Srbija i u tom pogledu ubrzano sustiže Hrvatsku i od 2013. godine je smanjila stopu rizika od siromaštva sa oko 25% na 20% tj. samo dva procentna poena više od Hrvatske (18%) i na rang-listi nalazi se samo dva mesta ispod Hrvatske.

Autor se poziva na „nedostižnu“ razliku između Hrvatske merenu BDP-om per capita. Budući da Srbija ima gotovo 70% veći broj stanovnika (2,7 miliona stanovnika više), Hrvatski nominalni BDP per capita iznosio je 17.400 EUR dok je u Srbiji iznosio 9.070 EUR, što je oko 52% BDP per capita Hrvatske.

Međutim, ako posmatramo BDP per capita u paritetima kupovne snage (PPS), BDP per capita iznosio je 26.136 EUR dok u Srbiji je iznosio 15.792 EUR (konvertovanih u PPS) vidimo da je Srbija na 60% BDP-a per capita Hrvatske i, imajući gore navedeno, i ne čini se tako nedostižnom razlikom čak i na srednji rok.

Međutim, kada govorimo demografskim statistikama tj. o broju stanovnika i ljudskom kapitalu kao najvažnijem resursu jedne zemlje, Hrvatska beleži lošije rezultate od Srbije i upravo veličina Srbije (6,6 miliona stanovnika u Srbiji naspram 3,9 miliona u Hrvatskoj) predstavlja njenu najznačajniju komparativnu prednost (iako ni njene demografske statistike nisu baš sjajne i zahtevaju urgentan odgovor ekonomskih i socijalnih politika). No, poređenja radi, Hrvatska je između dva popisa (2011. i 2021. godine) izgubila gotovo 10% stanovništva dok je u Srbiji taj gubitak manji i iznosi oko 8% a u periodu 2013–2022. (od kada je Hrvatska ušla u EU), iz Hrvatske i Srbije se u proseku godišnje iseljavalo približno istovetan broj stanovnika (nešto više od 30.000 ljudi).

Pri tome, treba imati u vidu da je Srbija u istom periodu nešto bolja u pogledu stope nataliteta (u 2022. 9,4% u odnosu na Hrvatsku 8,8%), kao i u stopi ukupnog fertiliteta (pokazatelj plodnosti stanovništva kao broja živorođenih od majke određene starosti prema broju žena iste starosti).

Drugim rečima, uprkos sličnim demografskim pokazateljima, veličina Srbije u apsolutnim merama (kako u pogledu obima ekonomije i resursa tako i u pogledu broja stanovnika) predstavlja značajnu komparativnu prednost koja će, ako se ovakav ritam depopulacije nastavi u Hrvatskoj, s vremenom postajati sve značajnija i vidljivija jer direktno determiniše dugoročnu održivost rasta i razvoj ljudskog kapitala kao ključnog resursa privrede.

Na kraju, kao zaključak, mogli bismo ekonomskim „navijačima“ Hrvatske (uključujući i domaće iz Danasa) kao poruku preneti našu staru poslovicu ili, bolje, pouku: „U dobru se ne ponesi, u zlu se ne ponizi“.