Decenija od odlaska džez muzičara Miše Blama

BEOGRAD - Mihailo Miša Blam, legendarni džez muzičar i autor, istoričar srpskog džeza, umro je pre 10 godina, 19. juna 2014.

Bio je potpuno posvećen kad je reč o muzici, svestran, bavio se i organizacijom, pedagoškim radom, publicistikom, sistematski je prikupljao najrazličitije materijale na temu džeza u Srbiji, bio je kompozitor, aranžer, i pre svega kontrabasista.

Mihailo Miša Blam izdanak je drevne jevrejske porodice sa donjeg Dorćola. Preci sa očeve strane generacijama su bili muzičari. Pradeda Maks svirao je u dvorskoj kapeli Obrenovića.

U doba Mišinog rođenja decembra 1947, nekada brojna jevrejska zajednica beogradske Jalije nije više postojala. Uništena je u Drugom svetskom ratu. Jedini preživeli iz porodice bio je njegov otac Rafael. Majka je bila Srpkinja i držala je do pravoslavnog nasleđa, deca su otuda oblikovna s obostranom identifikacijom.

Otac Rafael bio je među prvim džez muzičarima kod nas. Započeo je još dvadesetih, sasvim mlad, u vreme Kraljevine SHS. On se zapravo pominje i kao donosilac, u našu sredinu, novog muzičkog trenda, danas znanog kao džez. Tada su korišćeni i drugačiji termini.

Bio je takođe osnivač Narodnog orkestra Radio Beograda. Šta više, njegov otac Markus David, Mišin deda, bio je među utemeljiteljima nacionalne radio stanice, otuda i akcionar Radio Beograda od osnivanja te kuće 1927. godine.

U Beogradu, sve ja započelo osnivanjem "Muzičkog društva Lira", još 1920. godine. Vodio ga je Jovan Frajt.

Jedan od članova bio je i Markus Blam. Njegov sin, tada desetogodišnji učenik violine Rafael, napajao se tako slušajući ih, novim egzotičnim zvukom. Muzičari okupljeni oko društva "Lira" koliko se zna, prvi su u našoj sredini počeli da usvajaju, i sviraju, muzičke novitete sa juga SAD.

Za kolevku džeza, poznato je, smatra se Nju Orleans. O prepoznatljivom, uglavnom uobličenom novom mužičkom pravcu moglo bi se govoriti negde od kraja 19. veka, u Luizijani, sa uočljivim korenima prethodnih decenija.

Godine 1927. Rafael Blam u Beogradu osniva sastav "Studentski Miki džez" (Studentski Micky Jazz) već sasvim opčinjen američkim uzorima.

Svirani su fokstroti sa elementima svinga. Orkestar je sadržao trubu, saksofon, ventil trombon, violinu, bendžo, bubnjeve, klavir, harmoniku.

Dve godine potom 1929, u Beogradu je osnovan i "Akademski Džoli Bojs" (Jolly Boys) u kom je takođe svirao Rafael Blam.

Te godine, o džezu se piše i u beogradskoj stručnoj periodičnoj štampi. Valjani, ali na žalost kratkog veka, časopis "Muzika" pod uredničkom palicom dr Miloja Milojevića, Koste Manojlovića i Rikarda Švarca, objavio je odnosno preneo u januarskom broju tekst Luisa Gruenberga, američkog pijaniste, kompozitora, naslovljen "Džez kao ishodišna tačka". Bio je to dobar početak, ubrzo, tih godina, džez je sviran u Valjevu, Petrovcu na Mlavi, Šapcu, Kraljevu...

Mihailo Miša Blam imao je četiri godine kada je upućen na učenje violine, nerado. Otac Rafael bio je violinista. Uspelo mu je, ipak, da se izbori s tom nevoljom.

Pohađao je potom klavir u muzičkoj školi "Stanković". Konačno, na Mužičkoj akademiji u Beogradu diplomirao je kontrabas. Usavršavao se na postdiplomskim studijama u Belgiji.

Docnije, po njegovoj zamisli zasnovan je Odsek za džez na Mišinoj matičnoj školi "Stanković", gde je radio kao profesor.

U srednjoškolskim danima svirao je u orkestru Dušana Skovrana, potom u Beogradskoj filharmoniji. Profesionalno se muzikom bavio od sredine šezdesetih.

Herbert fon Karajan primio ga je u Berlinski radio orkestar. S ponosom je isticao da je bio jedini Jugosloven kog je Karajan prihvatio. U Berlin ga je inače uputio Skovran. Nije međutim bio oduševljen tom pozicijom.

Od klasične muzike ka džezu se definitivno usmerava po odlasku u Njujork. Nepune dve godine svirao je sa legendarnim Četom Bejkerom. Taj period opisivao je decenijama kasnije kao mučan, pored lepih sećanja na zajedničke nastupe, zbog Bejkerove teške zavisnosti.

Tokom odsluženja vojnog roka u Jugoslaviji svirao je u Simfonijskom orkestru JNA, čiji je danas nastavljač Umetnički ansambl Ministarstva odbrane "Stanislav Binički".

Potom, posvetio se džez karijeri, svirajući u Nemačkoj, Izraelu, Simfonijskom orkestru Santo Dominga u Dominikanskoj Republici, čak Ugandi.

U Srbiji, svirao je u Velikom narodnom orkestru tadašnje Radio televizije Beograd, u proslavljenom Džez orkestru RTS (tada RTB), isto tako u Sekstetu Marković-Gut, njegovom Orkestru Miše Blama. Rukovodio je Muzičkom produkcijom RTS, 2002 - 2004.

Devedesetih je uglavnom živeo na relaciji Tel Aviv - Minhen, svirajući u klubovima. Sećao se docnije, s natrunom šaljivog, kako se osećao trostruko izopšteno tih godina, kao Jevrejin koji dolazi iz Srbije i pritom svira kontrabas.

Sveukupno, snimio je više od 40 albuma kao kontrabasista i bas gitarista, među njima i tri solističke džez ploče.

Osim džezom, posvećeno se bavio i drugim muzičkim stilovima, obišavši bukvalno čitav svet.

Nastupao je s najrazličitijim orkestrima i muzičkim velikanima sa svih meridijana, kako filharmonija i nacionalnih orkestara tako i slavnih džez muzičara, svirao je sa Četom Bejkerom, Klarkom Terijem, Ernijem Vilkinsom, Alvinom Kvinom, Tonijem Skotom, Dušanom Gojkovićem, Milivojem Markovićem, Stjepkom Gutom.

Zaslužan je za obnovu Beogradskog džez festivala, osnivač je Božićnog džez festivala.

Idejni je tvorac i organizator najvećeg džez okupljanja u Srbiji u istoriji, sa više od 200 učesnika iz sveta, Samrtajm džez 1991. godine (Summertime Blues, Jazz and World Music Festival) održavan u Sava centru, na više punktova paralelno.

Bio je organizator nastupa u Beogradu brojnih velikana džeza, poput Majlsa Dejvisa 1986. godine ili Kaunt Bejzi orkestra, iste godine, takođe i Bi Bi Kinga, Temptejšn ili Badi Gaja 1991.

"Džez novine" koje je osnovao, kao prvo privatno glasilo te vrste u ondašnjoj Jugoslaviji, 1990. godine, zabranjene su posle trećeg broja, uprkos zavidnom uspehu, pošto im je nedostajala saglasnost tadašnjeg Socijalističkog saveza radnog naroda.

Komponovao je i za teatar: "Imitacija života", "Muke sa slobodom". Osmislio je i vodio serijal "Džez oko ponoći" emisiju Tv Politika.

Autor je knjige o Majlsu Dejvisu, objavljene 1987, kao i istorije početaka džeza u našoj zemlji "Džez u Srbiji 1927 - 1944" dragocene i neprevaziđene. Doživela je više izdanja.

Nesumnjivo motivisan i porodičnim nasleđem, predano je tokom četiri decenije prikupljao najrazličitiju građu važnu za prošlost džeza u Srbiji, u više zemalja. Postupno je oblikovao zavidnu zbirku zvučnih i video zapisa, fotografija, dokumentarne građe, bibliografskih i diskografskih jedinica, plakata, instrumenata, stvorivši nezamenjivu i jedinstvenu kolekciju, nameran da taj fond bude osnova muzeja.

Sebe je inače predstavljao rečima: "po profesiji mazohista, džez muzičar".

Ovaj svet napustio je iznenada, 19. juna 2014. Imao je 66 godina.

Čudesan muzičar, decentan i odmeren kao ličnost, uvek elegantan, čovek institucija, zadužio je srpsku kulturu kao retko ko.