Mošti svetitelja u Visokim Dečanima privlače veliki broj vernika i posetilaca

DEČANI - Crkva u manastiru Visoki Dečani na KiM, jedna od retkih svetinja na ovim prostorima koja nikada nije bila oštećena od početka gradnje 1327. sa čudotvornim moštima svetog Stefana Dečanskog, takođe, nikad pomeranim iz crkve od tog vremena, kao svojevrstan duhovni svetionik i danas privlači veliki broj vernika uprkos tome što je jedina crkva na KiM pod vojnom zaštitom snaga KFOR-a.

Crkva manastira uz reku Bistricu, na putu Peć - Đakovica u Metohiji pod obroncima Prokletija, oduzima dah vernicima i svim posetiocima nestvarnom lepotom sakralne građevine, koja kao da stoji na ivici materijalnog i božanskog sveta, svedočeći duhovni identitet i slavnu istoriju srpskog naroda, na raskršću Istoka i Zapada.

Zvona i klepetala vekovima, kao i danas, isto odzvanjaju manastirskom portom, pozivaju na molitvu i sabiraju monahe i verni narod na tom svetom mestu.

Duhovni mir i strahopoštovanje se osećaju na svakom koraku manastirskog kompleksa, ali i upozoravaju na turbulentnu srpsku istoriju, s obzirom da i danas vojnici - italijanski čuvaju manastir.

Zbog visine građevine od mermera, lepote fasade i ukrasa izveden je epitet ''Visoki'', po kome je manastir u Dečanima i dobio ime.

U Visokim Dečanima, grobnoj crkvi i zadužbini kralja Stefana Dečanskog, crkva je sagrađena kao skladan spoj elemenata romaničkog stila sa elementima gotike i istočnog-vizantijskog stila i ukrašena sa više od 1.000 srpsko-vizantijskih fresaka, među kojima je i jedina freska na svetu na kojoj Isus Svedržitelj drži mač u ruci umesto knjige.

Manastirska crkva ima najveću kolekciju vizantijskih fresaka sačuvanih na jednom mestu i nigde istorija spasenja nije pokazana na jednom mestu tako detaljno, rečeno je Tanjugu u manastiru.

Freske su razvrstane u više od 20 ciklusa i na njima se vidi skoro 10.000 ljudskih likova, a oslikano je gotovo 4.000 metara kvadratnih zidova.

Ipak, u vreme Turaka ni ovaj manastir nije bio pošteđen od paljenja zgrada i pljačkanja, kao ni od mučenja i ubijanja monaha.

Zadužbina bogatog duhovnog i graditeljskog nasleđa iz perioda Nemanjća, za koju je sačuvana originalna osnivačka povelja iz 1330, poslednji je manastir na KiM koji obezbeđuju međunarodne vojne snage, pošto svi ostali manastiri imaju zaštitu samo redovne kosovske policije.

Visoki Dečani su, ipak, najpoznatiji po moštima svetog Stefana Dečanskog pored kojih su se desila brojna isceljenja i druga čuda, što potvrđuje veliki broj svedočanstava.

Kroz vekove, pa sve do danas, telo ovog svetitelja potpuno celo počiva u kivotu pred ikonostasom dečanskog hrama i čini blagodatna dela.

Jedno od čuda je zapisao čovek koji je u julu 1938. bio sa svojom suprugom na proputovanju kroz južnu Srbiju kada su, kako je zapisao, bili očevici čudesnog isceljenja bolesne arnautske devojčice od 15 ili 16 godina.

"Bila je potpuno uzeta i na kolima su je doneli do manastirske kapije, a odande na rukama uneli i položili pred kivotom Svetog Kralja. Jedan od kaluđera pročitao joj je molitve i uljem iz kandila nad kivotom pomazao glavne delove njenog tela. Posle toga devojčica se uz njegovu pomoć polako pridigla, celivala mošti svečeve i posle toga polako sama izašla iz crkve, i došla do kola u spoljnjoj avliji manastirskoj", zapisano je.

U borbi za srpsko versko i kulturno nasleđe na KiM svoj doprinos daju i kustosi koji verodostojno prenose istoriju srpskih svetinja, a Srđan Jovanov koji obavlja funkciju kustosa u manastiru Visoki Dečani rekao je za Tanjug da je u crkvi fresko živopis gotovo u celini sačuvan i predstavlja najveći očuvani izvor podataka o vizantijskoj ikonografiji.

Jovanov, koji je došao iz Zrenjanina u Visoke Dečane i već 17 godina proučava istorijat tog manastira, kaže da je reč o zadužbini veoma moćnih vladara i da je sve moralo da bude monumentalno, zbog čega se po svim karakteristikama dečanska crkva svrstava u sam vrhunac našeg srednjovekovnog sakralnog graditeljstva.

"Možete videti monumentalnost i raskoš, što i priliči budući da je dečanska crkva zadužbina dva moćna vladara. Sveti kralj Stefan Dečanski je utemeljitelj crkve, njen prvi ktitor, ali u toku same izgradnje 1331. mučenički je postradao, tako da za zemaljskog života nije uspeo da vidi završenu dečansku crkvu u punom sjaju i lepoti. Za nastavak izgradnje pobrinuo se njegov sin i naslednik na prestolu, car Stefan Dušan Silni. Takođe, on se pobrinuo oko oslikavanja crkve i opremio je svim onim što je bilo neophodno za bogosluženje", rekao je Jovanov.

Ističe da je sama manastirska crkva za razliku od mnogih na Balkanu bila pošteđena razaranja i da nikada nije rušena, niti spaljena, kao i da Turci pored svih nastojanja nisu uspeli Visoke Dečane da pretvore u džamiju.

"Konstantno je pljačkana od srednjeg veka do novijeg vremena, ali iznošeni su uglavnom pokretni predmeti, tako da je arhitektura crkve u potpunosti zadržala svoj vizuelni identitet. Vidite i sami da su u pitanju zaista visoke estetske vrednosti", rekao je on.

Dodaje da je Unesko prepoznavši lepotu i vrednost Visokih Dečana 2004. dečansku crkvu uvrstio na svoju listu, koja je tako postala i deo svetske kulturne baštine, jer u velikoj meri prevazilazi samo lokalni i nacionalni značaj.

Kako kaže, zahvaljujući preporukama i garancijama Uneska posetioci sada dolaze iz gotovo celoga sveta i manastir je 365 dana godišnje otvoren za sve koji dolaze sa verom, ljubavlju i sa poštovanjem.

Podseća da je Studenica najstarija crkva građena u Srbiji u romanskom stilu sa elementima gotike.

"To je u stvari ta raška stilska grupa, kombinacija zapadne arhitekture i uređenja unutrašnjosti po vizantijskoj tradiciji. Čak dečanska crkva vremenski gledano malo izlazi iz tog opsega, ali po svim karakteristikama pripada tom stilu", istakao je on.

Navodi da je crkva neuobičajeno ukrašena za pravoslavne hramove, ali da je unutrašnje ustrojstvo hrama Vaznesenja Hristovog takvo da je crkva bez sumnje osmišljena i građena za potrebe pravoslavnog bogosluženja.

Hram je izgradio protomajstor fra Vita Kotoranin, koji je nadgledao i vodio sve građevinske i klesarske radove, kaže Jovanov i dodaje da su svi radovi na izgradnji crkve završeni u periodu od svega osam godina, od 1327. do 1335. godine.

Podsetio je da je 1331, kada je Stefan Dečanski postradao, njegovo telo iz tamnice preneto u hram i položeno u veći grob koji je unapred bio pripremljen.

"Žitije nam svedoči da mu je telo tu počivalo sedam godina, a po isteku toga vremena sveti kralj se javlja na jedan čudesan način, prvo monahu koji se starao o crkvi, kasnije se sveti kralj javlja i starešini manastira sa izričitim zahtevom da njegovo telo, koje ste videli da je ostalo potpuno sačuvano i miomirisno, svečano iz te grobnice bude preneto u kivot, bliže ikonostasu, bliže oltaru, kako se čuva i danas", naveo je sagovornik Tanjuga.

Ističe da je kralj Stefan Dečanski poslednji naš vladar koji je do danas ostao na KiM. Kivot se redovno otvara svakoga četvrtka u sedam sati uveče u nastavku večernje službe i služi se molebni kanon.

Jovanov dodaje da u dečanski hram u velikom broju dolaze i stranci koji pripadaju drugim konfesijama i celivaju desnicu svetitelja koja je otkrivena i izložena preko grudi.

Naglasio je i da je u oslikavanje crkve uloženo čitavo bogatstvo pošto su korišćeni izuzetno skupi materijali.

"U pozadini svih fresaka dominantno se nalazi jedna karakteristična plava boja, tzv. vizantijska plava, koja se dobijala brušenjem poludragog kamena lapis lazuli, koji je dovožen sa teritorije današnjeg Avganistana. Na osnovu istorijskih zapisa saznajemo da je lapis dostizao izuzetno visoku cenu u srednjem veku. Na ovim prostorima kilogram plavog pigmenta koštao je jednako kao kilogram zlata", rekao je Jovanov.

Za manastir Visoki Dečani ruski naučnik Aleksandar Fjodorovič Giljferding je 1859. godine zapisao:

"Najznačajniji spomenik stare srpske slave i pobožnosti... jedna od najsavršenijih tvorevina vizantijske sakralne arhitekture... U neprestanoj je opasnosti više od 450 godina, i niko ne može a da ne kaže, zajedno sa srpskim življem, da ga je sam Bog čudesno sačuvao".

Engleski putopisac Meri Edit Daram je 1904. godine napisao:

"Manastir leži nesigurno na krvavoj ivici stvarnosti, i samo prekrasna crkva od belog mermera govori o njegovoj prethodnoj slavi. Dečani potiču iz slavnih dana Srpskoga carstva i predstavljaju njegov najlepši spomenik".

Visoki Dečani su muški manastir sa neprekinutom monaškom tradicijom od 14. veka, gde sada živi više od 20 monaha i iskušenika, a iguman je arhimandrit Sava Janjić.